Przedstawiciele Koalicji Ratujmy Rzeki i Międzynarodowej Koalicji Czas na Odrę zaprezentowali we Wrocławiu Społeczny plan odnowy Odry wskazujący na niezbędne działania dla ochrony rzeki i społeczności nad nią żyjących. Raport jest owocem dwuletnich naukowych badań zrealizowanych dzięki środkom uzyskanym ze społecznej zbiórki. Plan jest odpowiedzią na katastrofalne zniszczenie ekosystemu Odry w 2022 roku, jednak jego zalecenia są też ważne wobec powodzi z 2024 roku. – Ważne aby skorzystać z potencjału jaki daje natura, a nie z nią walczyć – argumentują ekolodzy.
Po apogeum kryzysu kompetencyjnego na Odrze w 2022 roku nastąpił chaos informacyjny i próba rozmywania odpowiedzialności za skalę strat. Dlatego organizacje skupione w ramach Koalicji Czas na Odrę i Koalicji Ratujmy Rzeki postanowiły podjąć się zlecenia przeprowadzenia eksperckich, niezależnych badań stanu Odry po katastrofie.
Naukowy raport został zaprezentowany w Odracentrum – pływającym na rzece w środku Wrocławia ośrodku ekologicznym.
– „Wodujemy nasz raport właśnie tu i w tym czasie, bo katastrofy są szansą na zmianę. To okazja by też szerzej spojrzeć na kryzysowe wyzwania, przed którymi stajemy” – mówi prof. Roman Żurek z zespołu prowadzącego badania.
Przedstawiciele naukowców przybili do Odracentrum łodzią, z której prowadzili przez dwa sezony badania. Dostarczony raport z badań, które prowadzili, ocenia nie tylko straty i ich przyczyny, ale co ważne wskazuje też na niezbędne działania, z których część można podjąć w bliskiej perspektywie.
fot. Rafał Komorowski
Rekomendacje dla Odry
Przeprowadzone badania pozwoliły sformułować rekomendacje przyrodnicze, które służą odnowieniu ekosystemu Odry. Zdaniem badaczy dla zapewnienia efektywności proponowanych działań szczególnie niezbędne jest ograniczenie presji ze strony zanieczyszczeń, w tym w szczególności zasolonych wód kopalnianych i ścieków (przemysłowych, komunalnych, rolniczych). Wszelkie działania powinny polegać głównie na nieingerowaniu w naturalne procesy odbudowy ekosystemu np. w postaci rezygnacji z budowy kolejnych stopni wodnych, regulacji, umocnień brzegowych.
Działania dla odnowy Odry powinny być uzupełniane o aktywne formy wspierania ekosystemu opisane szczegółowo w treści raportu. Do najistotniejszych działań naprawczych należą:
- przyspieszenie powrotu rodzimych gatunków małży,
- umożliwienie dwukierunkowej migracji ryb poprzez udrożnienie bądź likwidację istniejących barier migracyjnych na Odrze i dopływach, ze szczególnym uwzględnieniem odcinków ujściowych,
- przyspieszenie odbudowy populacji ryb poprzez czasowy zakaz połowów komercyjnych na Odrze,
- ograniczenie wędkarstwa poprzez zakaz odławiania ryb w wymiarach tarłowych.
Recepta na susze i powodzie
Zdaniem autorów przedstawione w raporcie rekomendowane działania stanowić powinny część szerszego programu renaturyzacji koryta i doliny Odry. Szczególnie istotne jest: przywrócenie łączności rzeki z terenami zalewowymi i starorzeczami, zwiększenie możliwości okresowych zalewów oraz prowadzenie zrównoważonej gospodarki wodnej. Działania takie służyć będą nie tylko powstrzymaniu zagrożenia ze strony „złotej algi”, ale też ograniczą skutki suszy i powodzi.
Według raportu Komisji Europejskiej masowa śmierć ryb oraz innych organizmów na Odrze w 2022 roku była największą tego typu katastrofą przyrodniczą w historii zjednoczonej Europy.
– „Bez względu na końcową ocenę skali katastrofy nie ma wątpliwości, że w pamiętnym 2022 roku zawiodło państwo. Dlatego właśnie teraz potrzebujemy pilnych ale też trwałych działań dla Odry, nie tylko w aspekcie zniszczenia jej ekosystemu, ale i powodzi” – zauważa Radosław Gawlik z Koalicji Ratujmy Rzeki .
– „Odra to nie choroba – to jedna z największych rzek w zjednoczonej Europie. Czas uzdrowić naszą rzekę” – podsumowuje Krzysztof Smolnicki z Koalicji Czas na Odrę.
⚠️Dzisiaj na wodzie🌊 w OdraCentrum odbyła się premiera naszego 📘SPOŁECZNEGO PLANU ODNOWY ODRY, który jest owocem dwuletnich niezależnych badań naukowych i wskazuje na niezbędne działania dla ochrony rzeki i społeczności. ➡️ https://t.co/07TtIcvwJY Najważniejsze rekomendacje‼️ pic.twitter.com/DKRR3IIPhO
— Czas na Odrę! (@OdraRiver) October 22, 2024
Pełen raport z badań wraz z wnioskami rekomendacjami niezbędnych działań znaleźć można na stronie koalicji.