Rekordowe zyski Lasów Państwowych ze sprzedaży drewna

TOPICS:
Rekordowe zyski Lasów Państwowych ze sprzedaży drewna

Dodał Paweł Pomian 12 czerwca 2023

Lasy Państwowe opublikowały raport finansowy za 2022 r. Przychód wyniósł rekordowe 13,5 miliardów ze sprzedaży drewna, o 15% wzrosła średnia pensja (10,4 tys. zł), ale na ochronę przyrody przeznaczono jedynie 0,4% przychodu. „To rażąca dysproporcja w zarządzaniu pieniędzmi, pochodzącymi ze wspólnego dobra, jakim są polskie lasy” – komentuje stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot. 

Prowadzenie gospodarki leśnej przez Lasy Państwowe, to według Ustawy o lasach jedynie jedna z trzech podstawowych funkcji tzw. wielofunkcyjnego modelu, na który składają się działania ochronne lasów i udostępnianie lasów społeczeństwu.

Zgodnie z artykułem 7. ustawy o lasach gospodarce leśnej wskazano pięć celów, z których cztery pierwsze dotyczą ochrony lasów, m.in. zachowania ich korzystnego wpływu na klimat, ochrony lasów szczególnie cennych przyrodniczo, ochrony terenów szczególnie cennych społecznie, ochrony wód powierzchniowych i głębinowych, a dopiero w ostatnim punkcie mowa jest o produkcji na zasadzie racjonalnej gospodarki.

– „Przy masowych wycinkach polskich lasów i palenia nimi w elektrowniach, przeznaczenie tylko 0,4% z przychodu na ochronę przyrody pokazuje, że mamy do czynienia z dominacją tylko jednej funkcji gospodarczej i niemal całkowitym pominięciem pozostałych” – komentuje Radosław Ślusarczyk z Pracowni na rzecz Wszystkich Istot.

Wysokie pensje kosztem ochrony przyrody?

Lasy Państwowe na ochronę przyrody przeznaczają jedynie 0,4% przychodów. Reszta idzie na pensje i zysk polityczny, czyli także na cele zupełnie nie związane z lasami. Trzeba podkreślić, że bogacenie się Lasów Państwowych odbywa się kosztem wspólnego dobra wszystkich Polek i Polaków, jakim są lasy.

W 2022 Lasy Państwowe miały rekordowy przychód 15,2 mld, czyli 50% więcej niż w 2021. Blisko 90% z tego (13,5 mld) zarobiły na sprzedaży drewna z publicznych lasów, którego pozyskały ponad 42 mln m3. To skutek rekordowych cen jakie tartaki musiały płacić Lasom Państwowym. Co się stało z tymi pieniędzmi?

2022 był rokiem rekordowego zysku – 986 mln netto. To o 285 mln więcej niż w 2021. Gdzie się podziała reszta? Przecież przychody wzrosły o ponad 5 mld, czyli 17 razy więcej. Niestety pieniądze te nie zostaną przeznaczone na ochronę przyrody. Wydano na nią raptem 63 mln czyli 0,4% całkowitego przychodu Lasów Państwowych.

Drugi rok z rzędu i pomimo inflacji wynagrodzenia w Lasów Państwowych wzrosły o 15%. Przeciętne wynagrodzenie w 2022 wyniosło 10,4 tys. czyli 165% średniej w gospodarce.

W sumie na wynagrodzenia wydano 3,2 mld, czyli 500 mln więcej niż rok wcześniej. Ale wciąż brakuje kilku miliardów.

Diabeł tkwi w Funduszu Leśnym, którego celem jest wyrównywanie niedoborów finansowych w nadleśnictwach pod kreską. Fundusz zasila odpis od przychodów ze sprzedaży drewna Lasy Państwowe ustalany decyzją ministra środowiska, zwykle w wysokości pozwalającej pokryć niedobory.

29.12.2022 ministra klimatu i środowiska, Anna Moskwa, podwyższyła odpis na Fundusz Leśny do 22%. W 2021 wynosił 12%. Dlatego Fundusz zasiliło rekordowe 2,98 mld, nie wykazane jako zysk. Środki Funduszu Lasy Państwowe wydają dowolnie: na bilboardy, konkursy dla swoich, fundowanie dróg swoim. Na koniec 2022 w Funduszu były 3 mld.

A co z zyskiem? Nie poszedł do wspólnej kasy. Lasy Państwowe się „samofinansują” – co zarobią na eksploatacji wspólnych lasów zostaje do ich dyspozycji. Zysk i środki Funduszu zwiększyły majątek Lasów Państwowych, który wzrósł w 2022 o rekordowe 35%, czyli do 17,6 mld.

– „Rażące dysproporcje w zarządzaniu pieniędzmi, pochodzącymi z masowych wycinek lasów, które są wspólnym dobrem społecznym, pokazują, że Lasy Państwowe nie realizują wielofunkcyjnego modelu zarządzania lasami. Wszystko na co stać Lasy Państwowe w roku rekordowych przychodów ze sprzedaży drewna, to przeznaczenie jedynie 0,4% z nich na ochronę przyrody” – komentuje Augustyn Mikos z Pracowni na rzecz Wszystkich Istot, autor raportu „Lasy na sprzedaż – jak Lasy Państwowe uwłaszczyły się na polskich lasach”.

Reforma lasów potrzebna od zaraz

Zarządzanie polskimi lasami i sposób funkcjonowania przedsiębiorstwa Lasy Państwowe musi zostać radykalnie zmieniony – mówili przedstawiciele organizacji pozarządowych, które 23 maja 2023 zebrały się w Sejmie RP na konferencji „Pora na lasy dla ludzi i przyrody. Potrzeby i szanse reformy zarządzania lasami w Polsce” zorganizowanej w ramach prac Zespołu parlamentarnego ds. Puszczy Białowieskiej i innych obszarów cennych przyrodniczo.

Przebieg posiedzenia sejmowego relacjonowaliśmy na łamach Odpowiedzialnego Inwestora.

Organizacje zaproponowały m.in. nowelizację ustawy o lasach i szereg zmian w celu zdecydowanego wzmocnienia ochrony przyrody, ograniczenia dzisiejszej dowolności w zarządzaniu lasami publicznymi oraz uszczelnienia systemu wypływu środków z Lasów Państwowych.

– „Wyłączamy 20% najbardziej wartościowych przyrodniczo lasów w Polsce z funkcji produkcyjnej. Funkcja przyrodnicza i społeczna lasów stają się tak samo wartościowe jak produkcyjna. Zapewniamy zaskarżalność do sądów planów urządzania lasu oraz wprowadzamy publicznie dostępny monitoring pozyskania drewna. Każdy właściciel lasu przed przystąpieniem do wycinki będzie podlegał procedurze kontroli pod kątem ochrony przyrody. Wyłączamy możliwość wykorzystywania pełnowartościowego drewna na cele spalania w przemyśle. Uszczelnimy w ustawie system wyprowadzania funduszy, odbieramy dyrektorom Lasów Państwowych możliwość angażowania zasobów na cele niezwiązane gospodarką leśną, a w ślad za tym 5% z funduszu leśnego przekazujemy parkom narodowym na ochronę przyrody” – powiedziała Karolina Kuszlewicz, adwokatka z Kancelarii nad Wisłą.

Obywatele i obywatelki coraz bardziej zaniepokojeni i zjednoczeni

Bezwzględna eksploatacja budzi coraz większy sprzeciw Polek i Polaków.  W obronę lasów przed krótkowzroczną eksploatacją, naruszającą ich funkcje ochronne, przyrodnicze i społeczne, angażują się aktywnie setki grup, stowarzyszeń i indywidualnych osób.

– „Zidentyfikowaliśmy w Polsce prawie 400 oddolnych obywatelskich inicjatyw leśnych, z których 153 działa długoterminowo. Oczywista staje się potrzeba urealnienia dostępu do informacji o lasach oraz społecznego udziału w decyzjach o lasach. W ostatnich latach kilkadziesiąt wyroków sądów administracyjnych potwierdza, że Lasy Państwowe bezprawnie i masowo odmawiają informacji o lasach indywidualnym osobom i organizacjom społecznym. Postulujemy uwolnienie dostępu do szeregu danych którymi dysponują Lasy Państwowe (w tym danych o lasach, planach pozyskania, drewnie i finansach Lasów Państwowych). Mimo formalnych gwarancji społecznego wpływu na decyzje o lasach, obecnie w praktyce nie istnieją mechanizmy gwarantujące uwzględnianie interesu społecznego w gospodarce leśnej. Wnioski zgłaszane przez społeczeństwo, naukowców oraz Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska podczas konsultacji Planów Urządzenia Lasu są w olbrzymiej większości arbitralnie odrzucane przez Lasy Państwowe. Reforma systemu konsultacji oraz tworzenia i zatwierdzania Planów Urządzenia Lasu, musi stworzyć system, w którym decyzje o tym jak w praktyce równoważyć różne funkcje lasu zostaną wyjęte z rąk leśników. Obecnie kluczowe dla nas wszystkich decyzje o lasach leśnicy podejmują głównie z myślą o interesie własnej instytucji” – tłumaczyła w Sejmie Marta Jagusztyn-Krynicka z Fundacji Lasy i Obywatele.

Przeczytaj także: Reforma lasów państwowych potrzebna od zaraz. Sprawa trafiła do Sejmu

Według ekspertów stan polskich lasów jest na obecną chwilę niepokojący. Lasy pochłaniają ponad dwukrotnie mniej węgla niż kilkanaście lat temu, stan ochrony większości chronionych siedlisk leśnych Natura 2000 jest niezadowalający lub zły a największym zagrożeniem dla nich jest leśnictwo. Coraz bardziej intensywne wycinki, na których skalę wpływa między innymi rosnąca ilość drewna spalana w elektrowniach, wkraczają w najcenniejsze kompleksy leśne jak Puszcza Karpacka czy Puszcza Białowieska a zaledwie 3% lasów jest skutecznie chroniona w parkach narodowych i rezerwatach przyrody.

– „Lasy publiczne to nasze wspólne dobro a nie folwark wąskiej grupy społecznej. Lasy Państwowe wymagają pilnej i gruntownej reformy. Domagamy się większej kontroli nad finansami tej instytucji i przekazywania przez nią zdecydowanie większych środków na dofinansowanie systemu ochrony przyrody” – podsumowuje Augustyn Mikos.

Autor: Paweł Pomian

Sfinansowano z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG