W czerwcu wybierzemy 53 osoby do Strasburga i Brukseli, by reprezentowały Polskę w europarlamencie. Przyszłość Europy i świata naznaczona jest dzisiaj szeregiem wyzwań. Fundacja Szkoła Liderów, organizator kampanii #BrukselaToNieKurort, łącząc różne punkty widzenia, przygotowała piątkę priorytetów, według których poleca sprawdzać kompetencje kandydatów i kandydatek startujących w najbliższych wyborach do Parlamentu Europejskiego.
Integracja Unii Europejskiej trwa od sześciu dekad i przez ten czas polegała głównie na budowie wspólnego rynku i instytucji. W ostatnich kilku latach UE m.in. koordynowała zakup i dystrybucję szczepionek na Covid-19. Instytucje UE często kojarzą nam się z powolną biurokracją, tymczasem to na finiszu upływającej kadencji Parlamentu Europejskiego, europosłowie uchwalili pierwsze na świecie ramy prawne dla szybko rozwijającej się sztucznej inteligencji (AI Act).
Z czym mierzy się Europa – według jej liderów i mieszkańców?
W ostatnim Orędziu o stanie Unii Europejskiej, Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej przypomniała, że UE musi tworzyć przeciwwagę dla agresywnej polityki Rosji, jak też wobec chińskich dążeń do dominacji. Najwięcej miejsca poświęciła Zielonemu Ładowi rozumianemu jako przełożenie ambitnej polityki klimatycznej na skuteczną politykę gospodarczą. Mówiła też o stymulowaniu rozwoju ekonomicznego, zwłaszcza w kontekście zielonej energii i cyfrowych innowacji. Na zakończenie wróciła do kwestii bezpieczeństwa, które powiązała z przyszłym rozszerzeniem Unii, zwłaszcza o Ukrainę.
Rząd Belgii, obejmując prezydencję UE z początkiem 2024 r., na otwarcie tego półrocznego okresu tak podsumował wyzwania stojące przed naszym kontynentem: “Unia Europejska znajduje się na rozdrożu i musi zmagać się z konsekwencjami nielegalnej agresji Rosji przeciw Ukrainie, pandemii, kryzysu energetycznego, dezinformacji, ekstremalnych zjawisk klimatycznych i odnawiającego się konfliktu na Bliskim Wschodzie.”
Ubóstwo, kryzys kosztów życia i wykluczenie społeczne
Z kolei sami mieszkańcy UE według ostatniego badania Eurobarometr priorytety Wspólnoty widzą nieco inaczej. Najważniejsze dla nich wyzwania to ubóstwo, kryzys kosztów życia i wykluczenie społeczne. Na dalszych miejscach znalazły się: wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy i walka ze zmianami klimatu oraz bezpieczeństwo i obrona. Jednocześnie dla Polek i Polaków to właśnie te dwie ostatnie kwestie, inaczej niż wśród ogółu Europejczyków, trafiły na początek listy priorytetów.
Ostatnie badanie More in Common “Dojrzali i asertywni. Polki i Polacy o Unii Europejskiej“ pokazuje, że dziś ocena wpływu Unii Europejskiej na te kluczowe obszary nie jest jednoznaczna. Doceniamy wpływ Wspólnoty na kwestie bezpieczeństwa i rozwoju gospodarczego (po 54 proc. pozytywnych ocen), praw kobiet (50 proc.) oraz przeciwdziałanie zmianom klimatu i ochrony środowiska (44 proc.). Badani znacznie gorzej oceniają na rolę Unii w kształtowaniu się cen energii czy sprawy związane z migracją, które zyskują aprobatę zaledwie jednej czwartej społeczeństwa.
– „Wyniki naszych badań wyraźnie pokazują, jak ważne jest, abyśmy do Brukseli i Strasburga wysłali kompetentną ekipę. Polki i Polacy mocno cenią członkostwo naszego kraju w Unii Europejskiej, ale dostrzegają także potrzebę poprawy kluczowych polityk. Aby sprostać temu zadaniu potrzebujemy kompetentnych reprezentantów, którzy na uwadze będą mieli nie tylko interes Polski, ale i dobro całej Wspólnoty” – mówi Adam Traczyk, dyrektor zarządzający More in Common Polska, absolwent Szkoły Liderów.
Top 5 wyzwań Europy na nową kadencję PE
– „Śledząc megatrendy można pokusić się o wytypowanie głównych wyzwań na kolejną kadencję Parlamentu Europejskiego (2024-2029), z którymi będą musieli zmierzyć się nowi europosłowie i europosłanki. Ważne, by tych wyzwań świadomi byli też sami wyborcy, by mogli świadomie zagłosować 9 czerwca na osoby, które mają kompetencje, by im sprostać” – mówi Magdalena Tchórznicka, prezeska Zarządu Fundacji Szkoła Liderów, organizator kampanii #BrukselaToNieKurort.
1. Bezpieczeństwo (zagrożenie ze strony Rosji i przyszłość Ukrainy)
Przez ponad pół wieku w Europie funkcjonował nieformalny podział kompetencji – UE zajmuje się kwestiami gospodarczymi, a obronność to sprawa NATO. Obie duże organizacje międzynarodowe starają się nie wchodzić sobie w drogę, ale wzajemnie się uzupełniają. Narastające zagrożenie ze strony Rosji, a zwłaszcza rozpoczęta przez nią w 2022 r. pełnoskalowa inwazja na Ukrainę, popychają Unię Europejską ku większym inwestycjom we własną obronność. Chociaż powstanie wspólnej unijnej armii nie wydaje się możliwe w obecnej dekadzie, to już zaangażowanie środków UE w finansowanie obronności poszczególnych krajów jest kwestią, która może się pojawić na agendzie w najbliższych latach. Kwestie bezpieczeństwa związane są też z odbudową Ukrainy ze zniszczeń wojennych i jej integracją ze strukturami Unii Europejskiej. W tle pojawia się również temat ewentualnego członkostwa innych krajów, jak Gruzja czy Mołdawia, które Rosja też uznaje za własną strefę wpływów.
2. Zmiana klimatu i ochrona środowiska
27 krajów samodzielnie nie rozwiąże globalnego problemu, jakim są zmiany klimatu. Jednak jako jeden z najbardziej rozwiniętych regionów świata Unia Europejska chce przestać sama przyczyniać się do przegrzania Planety, jak również pokazać innym, że skuteczna zielona transformacja jest możliwa. Dlatego UE dąży do przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii oraz ochrony bioróżnorodności i obszarów cennych przyrodniczo. Wiele rozwiązań zostało już wypracowanych i przynoszą swoje efekty – w 2023 r. unijna gospodarka urosła o 0,5%, a emisje CO2 zmalały o 8% w porównaniu z 2022 rokiem. Rolą nowego PE będzie dopilnowanie, by konieczne zmiany były wdrażane konsekwentnie, a jednocześnie sprawiedliwie społecznie. Temu mają służyć także inwestycje w nowe zielone technologie i rozwiązania.
3. Demografia i trudny start młodych
Przez turbulencje gospodarcze związane z pandemią i wojną w Ukrainie nasz kontynent doświadczył niespotykanej od dekad inflacji. Wysokie ceny dają się szczególnie we znaki młodym Europejczykom, którzy już wcześniej mieli trudnościami z usamodzielnieniem się – zdobycie dobrej pracy czy możliwość wynajęcia lub kupna mieszkania nie zawsze jest dla nich osiągalne. Drugą stroną tego samego problemu jest szybkie starzenie się europejskich społeczeństw, co stanowi wyzwanie dla systemów opieki zdrowotnej i emerytalnej.
Jednocześnie Unia Europejska pokazała, że potrafi reagować na sytuacje kryzysowe, np. przygotowując w czasie pandemii plan odbudowy NextGenerationEU (polskie KPO) czy umieszczając w swoich w politykach klimatycznych mechanizm sprawiedliwej transformacji, który ma dbać o ludzi i regiony, których najbardziej dotyczy proces przechodzenia na zielone technologie. Wyzwaniem dla nowego PE będzie dbanie o to, by przy realizacji ambitnych projektów liderom nie umknął społeczny wymiar zmian.
4. Niepewna sytuacja międzynarodowa
Na zagrożenia ze strony Rosji nakłada się potencjalne osłabienie sojuszu Europy z USA, jak również rosnąca presja gospodarcza i technologiczna ze strony Chin. Dużym zewnętrznym graczom zależy na szerzeniu dezinformacji i pogłębianiu podziałów, tak by obszar UE przestał być stabilną wyspą, a zmienił się w pole do rozgrywania rozmaitych interesów.
Jak dotąd jednak za oazę spokoju i dobrobytu uznaje Europę wciąż wielu przybyszów z krajów pozaeuropejskich. Nasz kontynent mierzy się z ich rosnącą liczbą, a obowiązujące do niedawna zasady przyjmowania uchodźców i migrantów ekonomicznych stają się często nieskutecznie w egzekwowaniu. Celem UE na najbliższe lata jest stworzenie sprawiedliwej, efektywnej i zrównoważonej polityki migracyjnej i azylowej.
5. Dezinformacja i sztuczna inteligencja
Popularność platform społecznościowych wykorzystujących nasze dane osobowe sprawiła, że spora część z nich jest w użyciu korporacji spoza Europy. Wiele nowych technologii staje się narzędziami inwigilacji Europejczyków i służy do rozprzestrzeniania dezinformacji celem wywoływania napięć społecznych. Analitycy VoxCheck wskazują, że polskie media od 2022 roku są na pierwszym miejscu wśród krajów europejskich pod względem fałszywych informacji rozpowszechnianych przez Rosję. Dotyczą one głównie kreowania fałszywego wizerunku ukraińskich uchodźców, wzbudzania niechęci czy wręcz wrogości wobec nich oraz przebiegu działań wojennych. Do tego dochodzi sztuczna inteligencja, która wręcz z każdym miesiącem daje użytkownikom nowe możliwości, ale potencjalnie może także pozwolić wrogim podmiotom na manipulacje na niespotykaną dotąd skalę.
Z drugiej strony cyfryzacja usług przynosi wiele korzyści. Prosumencki model energetyki oparty na korzystaniu ze źródeł odnawialnych nie byłby w praktyce możliwy, gdyby nie zaawansowane cyfrowe rozwiązania sterujące przepływami energii. Adaptowanie nowych technologii na szeroką skalę niesie jednak zagrożenie, że osobom mniej biegłym w tym obszarze grozi wykluczenie cyfrowe. UE chce w najbliższych latach skupiać się na wspieraniu innowacji cyfrowych opartych na rodzimych rozwiązaniach, jednocześnie podnosząc poziom naszego cyberbezpieczeństwa.
Bruksela to nie kurort!
#BrukselaToNieKurort to kampania Fundacji Szkoła Liderów edukująca na temat świadomego głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Jej celem jest informowanie na temat zagrożeń i wyzwań stojących przed Unią Europejską oraz krajami członkowskimi, a także edukacja w zakresie kompetencji niezbędnych u osób reprezentujących Polskę na arenie międzynarodowej.
Fundacja Szkoła Liderów im. Zbigniewa Pełczyńskiego (od 30 lat) pracuje na rzecz rozwoju świadomego, opartego na wartościach przywództwa. Wynajduje i wspiera liderów i liderki różnych obszarów życia publicznego: w organizacjach pozarządowych, instytucjach samorządu terytorialnego, w partiach i organizacjach politycznych, a także biznesie. Jest miejscem spotkania i dialogu. W jej programach uczestniczą osoby z różnych opcji politycznych i społecznych.